“Hãy để tôi tỏa sáng” có hình ảnh “bản đồ đường lưỡi bò” vi phạm chủ quyền quốc gia và vi phạm điều 9, Luật Điện ảnh 2022. Đây là một trong những minh chứng cho thấy khó khăn trong quản lý phim trên không gian mạng.
Chưa đủ điều kiện, vẫn phổ biến phim?
Ông Đỗ Quốc Việt, Phó Cục trưởng Cục Điện ảnh cho biết, Cục đã gửi Công văn tới Công ty Tencent Holdings Limited và Công ty Image Future Investment (HK) Limited yêu cầu tuân thủ quy định của pháp luật Việt Nam khi phổ biến phim trên không gian mạng.
Trước đó, liên quan đến việc rà soát các nền tảng sau vụ việc phổ biến phim Hãy để tôi tỏa sáng có hình ảnh “đường lưỡi bò” phi pháp, đây là 2 trong 4 công ty được Cục Điện ảnh yêu cầu báo cáo, giải trình việc phát hành, phổ biến bộ phim này.
Trên cơ sở công văn của Image Future Investment (HK) Limited cập nhật về hoạt động tuân thủ Luật Điện ảnh và kế hoạch mới của Tencent, đồng thời báo cáo, giải trình việc phát hành, phổ biến phim Hãy để tôi toả sáng, Cục Điện ảnh khẳng định tổ chức phổ biến phim trên không gian mạng tại Việt Nam phải được công nhận đủ điều kiện phân loại phim phổ biến trên không gian mạng hoặc được cấp giấy phép phân loại phim/quyết định phát sóng.
“Tuy nhiên, đến thời điểm này, Cục Điện ảnh chưa nhận được hồ sơ của công ty Tencent Holdings Limited hoặc bất kỳ đơn vị liên kết nào (bao gồm Image Future Investment (HK) Limited)”, ông Đỗ Quốc Việt cho biết.
Vì vậy, để bảo đảm tuân thủ quy định của pháp luật về điện ảnh tại Việt Nam, Cục Điện ảnh đề nghị 2 công ty tạm dừng toàn bộ hoạt động phổ biến phim trên không gian mạng tại Việt Nam cho đến khi được công nhận đủ điều kiện phân loại phim phổ biến trên không gian mạng.
Hình ảnh “đường lưỡi bò” xuất hiện ở trong bộ phim khiến khán giả bức xúc
Cục Điện ảnh cũng yêu cầu thực hiện báo cáo, giải trình và cung cấp thông tin về hoạt động cung cấp dịch vụ tại Việt Nam, bao gồm báo cáo về cơ cấu tổ chức, mô hình hoạt động, quan hệ pháp lý giữa Tencent Holdings Limited và Image Future Investment (HK) Limited và kế hoạch cụ thể về việc xin công nhận đủ điều kiện phân loại phim phổ biến trên không gian mạng tại Việt Nam.
Cục Điện ảnh đề nghị 2 công ty gửi văn bản báo cáo, giải trình chi tiết và xác nhận việc tạm dừng phổ biến phim về Cục Điện ảnh trước 12h ngày 6/10. Cục Điện ảnh cũng đề nghị công ty tuân thủ quy định của pháp luật Việt Nam nhằm bảo đảm môi trường phát hành, phổ biến phim lành mạnh, đúng pháp luật.
Vụ việc này một lần nữa cho thấy những khoảng trống đầy thách thức trong công tác quản lý phim trên không gian mạng. Với tốc độ lan truyền nhanh chóng, số lượng và nội dung các bộ phim đa dạng, việc đưa lĩnh vực này vào nền nếp đòi hỏi sự tuân thủ và trách nhiệm của các nền tảng số khi thực hiện phổ biến phim trên không gian mạng.
Tuy nhiên, thực tế đây vẫn là một bài toán nan giải. Theo các nhà quản lý, sự phát triển nhanh chóng của Internet và các nền tảng OTT (Over-The-Top) trong thời gian qua đã và đang tạo nên những thay đổi căn bản phương thức sản xuất, phân phối và tiêu thụ phim.
Giải pháp lấp khoảng trống
Từ không gian truyền thống tại các rạp chiếu phim, giờ đây, chỉ cần một cú nhấp chuột, khán giả có thể thưởng thức nhiều bộ phim ở bất cứ nơi đâu. Cùng với sự tiện lợi là vô vàn thách thức đặt ra.
Theo Luật Điên ảnh năm 2022, trước sự chuyển động của môi trường mạng cùng những nguy cơ, bất cập có thể xảy ra, cơ quan quản lý có quyền yêu cầu gỡ bỏ phim vi phạm (theo Điều 9 về các nội dung cấm) trong thời hạn nhất định 24 giờ đối với nội dung nghiêm trọng và 3-5 ngày đối với vi phạm khác.
Nhìn nhận thực tiễn phức tạp ở lĩnh vực này, các nhà quản lý cho rằng, sự kết hợp giữa tiền kiểm và hậu kiểm tạo nên một cơ chế quản lý linh hoạt nhưng nghiêm ngặt. Trước khi phim được phổ biến, các đơn vị phải tự phân loại hoặc xin giấy phép phân loại từ cơ quan chức năng. Sau khi phát hành, nhà nước có quyền yêu cầu chỉnh sửa hoặc gỡ bỏ nội dung vi phạm trong thời hạn ngắn 24 giờ đối với vi phạm nghiêm trọng.
Một bộ phim nếu chứa nội dung nhạy cảm có thể bị yêu cầu gỡ bỏ ngay. Trường hợp những bộ phim có nội dung nhạy cảm như Hãy để tôi tỏa sáng, hay loạt phim vi phạm tương tự trước đó là ví dụ.
Với hành lang pháp lý đang ngày càng hoàn thiện, Nhà nước không chỉ quản lý mà còn khuyến khích sự phát triển của các nền tảng phổ biến phim trên không gian mạng nội địa, tạo môi trường cạnh tranh với các dịch vụ quốc tế. Phim Mắt biếc hay Tro tàn rực rỡ được quảng bá trên các nền tảng hợp pháp, tăng doanh thu và vươn ra thị trường quốc tế… Đây là những cánh cửa tạo cơ hội cho điện ảnh Việt khẳng định vị thế trên thị trường số.
Bộ phim “Hãy để tôi tỏa sáng” đã bị gỡ khỏi nền tảng phim trực tuyến tại Việt Nam
Tuy nhiên, sự bùng nổ của các nền tảng này cũng đặt ra nhiều thách thức. Nhiều phim trên các nền tảng quốc tế không qua kiểm duyệt nội dung theo quy định, tiềm ẩn nguy cơ vi phạm thuần phong mỹ tục, xuyên tạc lịch sử, xâm phạm chủ quyền quốc gia, hoặc tác động xấu đến tâm lý khán giả, đặc biệt là trẻ em và thanh thiếu niên.
Những ví dụ cụ thể có thể thấy qua một số phim gây tranh cãi như Gửi thời thanh xuân ấm áp của chúng ta, Bà Ngoại trưởng chiếu trên Netflix, vi phạm chủ quyền lãnh thổ Việt Nam; các phim như Vũ công nhỏ đáng yêu, 365 ngày, Polar, Too Hot to Handle chứa nội dung không phù hợp. Một số phim tài liệu như Vietnam War, Uncommon Valor, cùng một số phim truyện Nhà nước đầu tư cũng bị phát sóng trái phép, cho thấy lỗ hổng trong quản lý bản quyền.
Trước bối cảnh này, công tác quản lý hoạt động phổ biến phim trên không gian mạng đối diện nhiều thách thức. Cơ chế giám sát còn lỏng lẻo, khiến các nền tảng xuyên biên giới hoạt động mà không bị kiểm soát chặt chẽ, vi phạm bản quyền và phát tán nội dung không phù hợp. Công nghệ quản lý nội dung số vẫn lạc hậu, các biện pháp hậu kiểm truyền thống không đủ sức giám sát khối lượng phim khổng lồ được đăng tải hàng ngày.
Thực trạng đó cho thấy cần một hệ thống giải pháp đồng bộ nhằm tăng cường hơn nữa vai trò Nhà nước trong kiểm soát nội dung phim trên không gian mạng. Giải pháp quan trọng được đưa ra là cần siết chặt việc thực thi các quy định pháp luật, yêu cầu các nền tảng phim số tuân thủ luật pháp Việt Nam, đảm bảo nội dung tuân thủ các quy định về kiểm duyệt, phân loại phim. Áp dụng chế tài xử phạt mạnh đối với nền tảng không hợp tác, cố tình cung cấp nội dung vi phạm quy định.
Các giải pháp cần thiết khác là ứng dụng công nghệ số để giám sát nội dung phim trực tuyến. Xây dựng hệ thống kiểm duyệt tự động bằng AI và Big Data để phát hiện sớm nội dung vi phạm, giúp cơ quan quản lý chủ động hơn trong việc kiểm soát nội dung. Kết hợp giữa kiểm duyệt của cơ quan nhà nước và cơ chế tự kiểm duyệt của các nền tảng phim số.
Quản lý hoạt động phổ biến phim trên không gian mạng cần gắn với bảo vệ bản quyền số. Theo đó, tăng cường thực thi Luật Sở hữu trí tuệ, xử lý nghiêm các vi phạm bản quyền. Chặn các website phim lậu, xử phạt mạnh các tổ chức, cá nhân tiếp tay cho hoạt động vi phạm bản quyền. Yêu cầu nền tảng phát hành phim phải có công cụ bảo vệ bản quyền số như watermarking, blockchain. Cơ quan quản lý Nhà nước cũng cần tăng cường hợp tác với Google, Facebook, TikTok, YouTube để gỡ bỏ nhanh nội dung vi phạm.
