Trong khuôn khổ Ngày hội Đổi mới sáng tạo quốc gia 2025, Bộ Khoa học và Công nghệ (KH&CN) phối hợp với Bộ Tài chính tổ chức Diễn đàn Chính sách Đổi mới sáng tạo quốc gia tại Hà Nội. Sự kiện thu hút sự tham dự của đại diện các bộ, ngành, địa phương, tổ chức, doanh nghiệp cùng đông đảo chuyên gia, nhà khoa học quan tâm đến lĩnh vực đổi mới sáng tạo.
Đổi mới sáng tạo được đặt ngang với khoa học và công nghệ
Phát biểu khai mạc, ông Nguyễn Mai Dương – Cục trưởng Cục Đổi mới sáng tạo (Bộ KH&CN) – nhấn mạnh đổi mới sáng tạo đang nhận được sự quan tâm đặc biệt từ lãnh đạo Đảng, Nhà nước và Chính phủ. Trong bối cảnh toàn cầu hóa và cạnh tranh gay gắt, đổi mới sáng tạo không chỉ là khẩu hiệu mà đòi hỏi các hành động thiết thực, cụ thể, nhằm thể chế hóa chủ trương, định hướng phát triển thành chính sách hiệu quả.
Cục trưởng Cục Đổi mới sáng tạo, Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mai Dương phát biểu tại diễn đàn.
Theo ông Dương, một dấu mốc quan trọng là việc Quốc hội thông qua Luật Khoa học, công nghệ và Đổi mới sáng tạo vào tháng 6/2025. Đây là lần đầu tiên, đổi mới sáng tạo được đặt ngang hàng với khoa học và công nghệ, trở thành một trong những trụ cột quan trọng trong chiến lược phát triển quốc gia. Hiện Bộ KH&CN đang chủ trì xây dựng hệ thống văn bản hướng dẫn, trong đó tập trung vào các quy định cụ thể để triển khai hiệu quả hoạt động đổi mới sáng tạo.
Tại diễn đàn, các chuyên gia thống nhất quan điểm: doanh nghiệp phải là trung tâm trong hệ sinh thái đổi mới sáng tạo. Nhà nước đang triển khai nhiều chính sách ưu đãi nhằm khuyến khích doanh nghiệp đầu tư cho nghiên cứu và phát triển (R&D), ứng dụng, chuyển giao công nghệ và thương mại hóa sản phẩm.
Các chính sách nổi bật gồm: ưu đãi thuế cho hoạt động R&D; hỗ trợ lãi suất vay và kinh phí nghiên cứu; cấp phiếu hỗ trợ tài chính (voucher) để khuyến khích thương mại hóa sản phẩm, dịch vụ mới; thành lập quỹ đầu tư mạo hiểm quốc gia cũng như các quỹ địa phương. Ngoài ra, Việt Nam đang nghiên cứu mô hình thị trường chứng khoán chuyên biệt dành cho doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo.
Định hướng sắp tới, mỗi bộ, ngành, địa phương đều sẽ thành lập trung tâm đổi mới sáng tạo, khuyến khích trường đại học và viện nghiên cứu tham gia, phấn đấu hình thành khoảng 100 trung tâm đổi mới sáng tạo ở các cấp. Những trung tâm này sẽ là cầu nối nghiên cứu – ứng dụng – thương mại, tạo sự gắn kết bền vững trong toàn hệ sinh thái.
Hợp tác công – tư: Cơ chế đột phá mới
Ông Phạm Thy Hùng – Phó Cục trưởng Cục Quản lý Đấu thầu (Bộ Tài chính) – giới thiệu Nghị định 180/2025/NĐ-CP về hợp tác công – tư (PPP) trong lĩnh vực KH&CN, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số. Nghị định cho phép Nhà nước góp tới 70% vốn trong các dự án PPP, đồng thời chia sẻ rủi ro và doanh thu, miễn giảm thuế và tiền thuê đất cho doanh nghiệp tham gia.
Quang cảnh diễn đàn.
Theo ông Hùng, đây là cơ chế đột phá, thể hiện sự đồng hành của Bộ Tài chính với các bộ, ngành và địa phương. Bộ sẽ sớm ban hành Sổ tay hướng dẫn PPP trong KH&CN và đổi mới sáng tạo, đồng thời duy trì trao đổi thường xuyên với doanh nghiệp để tháo gỡ vướng mắc trong quá trình triển khai.
Tại diễn đàn, các chuyên gia trong và ngoài nước đã chia sẻ nhiều kinh nghiệm. Giáo sư Tsuyoshi Usagawa (Đại học Kumamoto, Nhật Bản) cho biết để hình thành hệ sinh thái đổi mới sáng tạo, cần sự phối hợp chặt chẽ giữa chính phủ – trường đại học – doanh nghiệp, trong đó chính sách là yếu tố thúc đẩy quyết định. Nhật Bản đã vượt qua khoảng trống từ nghiên cứu đến thương mại hóa bằng cơ chế tài trợ đặc thù và crowdfunding dưới sự bảo trợ của các trường đại học.
Giáo sư Tsuyoshi Usagawa (Đại học Kumamoto, Nhật Bản) cho biết để hình thành hệ sinh thái đổi mới sáng tạo, cần sự phối hợp chặt chẽ giữa chính phủ – trường đại học – doanh nghiệp.
Ở Việt Nam, ông Đặng Đức Anh – Phó Viện trưởng Ban Chính sách, Chiến lược Trung ương – nhận định đổi mới sáng tạo là yếu tố sống còn để dịch chuyển mô hình tăng trưởng từ lao động giá rẻ sang dựa vào tri thức. Tuy nhiên, ông cũng thẳng thắn chỉ ra hạn chế: công nghệ phụ thuộc nhập khẩu, năng lực R&D thấp, doanh nghiệp nhỏ thiếu vốn, tỷ lệ chuyển giao công nghệ từ FDI còn hạn chế.
Ông Đức Anh đề xuất phát triển công nghiệp nền tảng dựa trên đổi mới sáng tạo, tăng đầu tư R&D, khuyến khích quỹ đầu tư mạo hiểm, xây dựng các vườn ươm khởi nghiệp và thúc đẩy kết nối quốc tế.
Đà Nẵng là ví dụ điển hình về “chính sách đi trước”
Ở cấp địa phương, Đà Nẵng được nhắc đến như một minh chứng điển hình. Ông Hồ Quang Bửu – Phó Chủ tịch UBND TP Đà Nẵng – cho biết thành phố 14 năm liên tiếp dẫn đầu chỉ số sẵn sàng ứng dụng công nghệ thông tin (ICT Index). Giai đoạn 2021-2025, Đà Nẵng thu hút hơn 2 tỷ USD vốn đầu tư công nghệ, tạo 20.000 việc làm chất lượng cao.
Theo ông Hồ Quang Bửu – Phó Chủ tịch UBND TP Đà Nẵng, một trong những giải pháp đột phá được Đà Nẵng áp dụng để thúc đẩy đổi mới sáng tạo là áp dụng các cơ chế chính sách đặc thù.
Địa phương này đã áp dụng nhiều chính sách đặc thù như miễn thuế cho nhân lực và doanh nghiệp công nghệ, hỗ trợ khởi nghiệp sáng tạo, cho phép thử nghiệm giải pháp công nghệ mới trong môi trường kiểm soát. Nhờ đó, Đà Nẵng hiện có 8 dự án thử nghiệm đột phá, trong đó có Basal Pay – dự án chuyển đổi tài sản mã hóa đầu tiên tại Việt Nam được cấp phép.
Song song, thành phố còn đầu tư mạnh vào hạ tầng số như công viên phần mềm, trung tâm dữ liệu vùng và hạ tầng cáp quang biển. Theo ông Bửu, “đổi mới sáng tạo không phải lựa chọn, mà là mệnh lệnh phát triển”.
Nhiều doanh nghiệp cũng chia sẻ kinh nghiệm tại diễn đàn. Ông Đặng Tấn Đức – Viện trưởng Viện R&D Becamex – cho rằng khi chính sách rõ ràng và nhất quán, doanh nghiệp mới dám đầu tư thực chất vào công nghệ, tránh tình trạng chỉ lắp ráp. Trong nông nghiệp, ông Phạm Văn Hát – Giám đốc Công ty Hát Sáng chế – giới thiệu robot đặt hạt giá 35 triệu đồng có thể thay thế 40 lao động, hiện đã xuất khẩu sang 14 quốc gia.
Những câu chuyện này cho thấy khi chính sách đồng bộ và sát thực tiễn, đổi mới sáng tạo sẽ nhanh chóng biến thành sản phẩm, dịch vụ cụ thể, tạo ra giá trị cho xã hội.
Các đại biểu đã có nhiều chia sẻ hữu ích tại diễn đàn.
Năm 2025, Việt Nam tiếp tục giữ hạng 44/139 nền kinh tế trong Chỉ số Đổi mới sáng tạo toàn cầu (GII), dẫn đầu nhóm quốc gia thu nhập trung bình thấp và đứng thứ 3 Đông Nam Á. Đặc biệt, chỉ số “đầu vào đổi mới sáng tạo” tăng 3 bậc và Việt Nam dẫn đầu thế giới về “xuất khẩu hàng hóa sáng tạo”.
Kết thúc diễn đàn, ông Nguyễn Mai Dương khẳng định cơ quan quản lý sẽ tiếp thu ý kiến từ các đại biểu, diễn giả để cụ thể hóa thành chính sách. “Chính sách là đòn bẩy then chốt, là động lực thúc đẩy đổi mới sáng tạo, giúp Việt Nam phát triển nhanh, bền vững và tự chủ hơn”, ông Dương nói.
